History: Pilipino Names

Ito ang tanong, “Purong Pilipino ka nga ba?”. Teka ah, sa pagkakaalam ko, ang Pilipinas ay sinakop ng Espanya, pinamunuan at nagtagal ng higit sa tatlong daang taon.

Ang Espanya ay may malaking impluwensya pagdating sa apilyedo ng mga Pilipino, mga natural na apilyedong galing sa Espanya tulad ng Villafuerte, Evangelista, Javier at Rivera. Ito ang ginagamit ng madaming Filipino-Spanish dito sa Pilipinas.

Ang “don” at “doña” ay ginamit ng ilang Pilipino at kahit hindi sila nagmula sa Espanya ay pinakilala nila sa atin, halintulad din sa “sir” at “madaam”, pangmayamang pangalan at apilyedo.

Kung sa pangalan naman, ang Alfonso, Felipe at Ignacio ay ilan sa mga karakter ng mga Telenovela (teleserye, teledrama, fantaserye, telepantaserye at iba pa) na sikat at pinapanuod mapa umaga man, tanghali, hapon, gabi, at madaling araw.

Sa Espanya din nangaling ang mga pangalang may “de” sa unahan ng kanilang apelyedo ka tulad ng de Jesus at de Dios, at “de los” naman tulad ng de los Santos at de los Reyes. Ang pangalang may “y” tulad ng buong pangalan ni ating pang bansang bayani na si Jose Protasio Rizal Mercado y Alfonso Realonda (Jose Rizal), at Ysagani (Isagani) si Ybarra (Ibarra). Ginawang karagdagan at dekorasyo sa kanilang pangalan.

Ang mga apelyidong may “San” tulad ng San Agustin, San Francisco, at San Gabriel, at ang “Santa” na Santa Ana, Santa Cruz at Santa Maria, o ang “Santo” tulad ng Santo Tomas, Santo Domingo o simpleng Santos, “San” at “Santo” na parang kasama na nila sa kanilang buhay ang mga poon, santo at santa, o ang ma sakramentong pangalan.

Ang pangalang tulad ng Concepcion (conception), Purificacion (purification), Efipanio o Efipania (epiphany) at Ressureccion (resurrection) ay pinangalingan ay English na sinalin sa bigkas at salitang pang Espanya.

Ang mga pangalang tulad ng Daquila (dakila), Magsaysay (magsalaysay), Malaqui (malaki), Dimatulac (hindi matulak), Panganiban (mapanganib o delekado), Maliuanag (maliwanag), at Ycasiam (ika siyam). Ito ang ginamit ng mga tagalog nang nagkaroon na sila ng dugong banyaga kung saan andito na ang konsepto ng hindi kami mababang klase ng tao, o kung tawagin ay “Indyo”.

Nakakapag taka bang may marinig kang apelyidong katulad ng Gajasa (gahasa), Bacla (bakla), Otot (utot), Ongoy (unggoy), Jalimao (halimaw), Yyac (iyak). Ilan lang ito sa mga apelyidong na bago noon, at dahil nasa ilalim tayo ng pamumuno ng Espanya ay pati ang ating mga apelyedo ay na palitan.

Dahil sa mga Peninsulares (dayuhang Espanya pinanganak) at Insulares (dayuhang Espanya na sa Pilipinas ipinanganak) ang matataas ng uri ng tao noon, ang mga Pilipino naman na kung tawagin ay Indyo (pinakamababang uri ng tao). Dahil na bago na ang pangalan ng sina unang Pilipino. Sa paraan na ito pa lang ay ipinakita ng mga dayuhang Espanya ang hindi magandang pagtrato sa mga Pilipino na kinakailangang pakilaman ang kanilang mga pangalan at apelyido. At dahil may lahing kung tawagin ay “Indyo”, ay napag laruan ng mga dayuhan palitan ang kanilang mga pangalan sa hindi magandang pakingan, at siguro dahil na din na sanay ang mga Pilipinong maging api ay pati ating mga pangalan ay na bago sa paraang maaalala sila sa kanilang pahanon ng pamumuno.

Paquito Diaz

Penikulang Pilipino? Ito ang kumakatawan sa ating kamalayan, na ang Penikulang Pilipino ay komposisyon ng mabubuting tao, ibig sabihin mga Bida, at masasamang tao bilang Kontrabida sa mga tinatawag ng Action Films. Magandang simbulo ng dekada sisenta hanggang nubenta ang penikulang Pilipino. Pero nung pumasok ang taong dalawang libo, kinakapos na tayo sa mga action films.

Papaano kung walang kontrabida? Malamang na hindi mabubuo ang action film. Kung baga walang kanan kung walang kaliwa, walang dilim kung walang liwanag, wala ding Fernando Poe Jr. kung walang Paquito Diaz.

Ang konsepto ng penikulang Pilipino ay naka tatak na sa ating kamalayan. Teka nga, bakit nga ba importante ang kontrabida sa action film? Siguro dahil ang kalaban ang syang sumusulat sa ating landas, siguro kasi ang kaaway ang gumuguhit kasabay ng ating tadhana.

Ang pangalang Paquito Diaz ay simbulo ng pagiging kontrabida, ito ang naka tatak sa ating kaisipan. Siguro, naka tulong para kilalanin ng mga hindi kapanahunan mga kabataan ngayon si Paquito sa kanyang Bigote. Kita naman sa kanyang mga bigote ang kasamaang kayang mang api sa buong magpapamilya, ang bigoteng lumapastangan sa maraming kababaihan, ang bigoteng sumira sa napaka raming ari arian at kabahayan, ang bigoteng nagnakaw sa mga bangko, at ang bigoteng nagtraydor sa kaibigan. Dito kinilala ang husay at galing ng henyo, bilang kontrabida, kontrabidang katulad ni Paquito Diaz.

Ngayon puro drama, puro iyakan na lang, mga pantasya, komenday na tawanan, at mga noontime show. Kaya di siguro, ang mga bata ngayon lumalaking hmm, ewan ko ba. Di gaya ng penikula ni Paquito at FPJ, napaka linaw ng mensahe, madaling intindihin. May inaapi may naghihiganti, laging mayroong dapat ituwid and bida mula sa kontrabida, at sa huli laging nagtatagumpay ang mabuti sa kasamaan.

At para gawin ito ni Paquito Diaz sa loob ng dekada, sa magkakasunod na penikulang tumabo sa takilya. Ang salitang pwedeng ibigay ay “HENYO”. Patay na si Paquito Diza, pero kailanman ay hinding hindi sya mabubura sa ating kamalayan. Na marong nabuhay at namatay na Paquito Diaz, ang pang bansang kontrabida ng Pilipinas.